Diyanet İşleri Başkanlığı?

Prof. Dr. Süleyman Uludağ, çok önemli bir kaynak olan İslam Düşüncesinin Yapısı adlı eserinde hemen her din için geçerli olan 3 farklı yorum olduğunu belirtir. Selefi- Halefi ve Sufi yorumlar genel inanç coğrafyalarının temellerini oluşturur.

İlahiyat tartışmalarına derinlemesine girmeden özetlemek gerekirse; Selefi yorumlar dini metinlerin görünür anlamlarını esas alırlar. Halefiler ise metni merkeze almakla beraber akıl, deney, tecrübe, ayetlerin iniş şart ve sebepleri üzerinde durarak yorum yaparlar. Sufi yorum yapanlar metinleri görmezden gelmezler ancak güzel ahlak sahibi müminlerin kalbine Allah'ın kesin bilgiyi gönderdiğine inanırlar. Esas olan kalbe yollanan bilgidir derler.

Kısa bir yazıda zor bir konuyu ancak bu kadar özetleyebildim. Allah’ın eli sizin elinizin üzerindedir (Fetih Suresi 10) ayetini örnek vererek Selefi ve Halefi yorumlar arasındaki farkı gösterip devam edelim. Selefi bakış açısına göre Allah’ın bir eli vardır ancak nasıl olduğu bilinmez. Halefi Yorumcular ayette el ile kast edilen kudrettir derler. Yani Allah’ın gücü- kudreti insanların güç ve kudretlerinden daha fazladır derler.

Aynı ayet, farklı iki yorum. Hangi yorum doğru? Bunun cevabı var mı?

Sufi Yorum ise ayrıca temel kavramları ile ele alınması gereken bir anlayış.

***

Peki Kur’an’da apaçık olup görünene aykırı anlayışlar var mı?

Var hem de çok fazla...

Abdest ile ilgili ayette ayakların meshedilmesi belirtilir. Bütün Müslümanlar ayaklarını mesheder mi?

Yıkamak kötü değil. Bunu geçelim

Boşanmak isteyenlere sunulan öneriler mevcut. En az  iki şahit bulunması, başka bir ayette aile büyüklerine müracaat edilmesi tavsiye edilir. Boş ol dendiğinde kadının boş düştüğüne dair bir ayet yok. Ben erkeğin boş ol demesiyle kadının boş olmayacağını kabul ediyorum. Aksini kabul eden mi Kur’an’a uygun davranıyor yoksa ben mi?

***

Halefi (Makul) yorum içerisinde değerlendirilmeyi en çok hak eden yorum bence Tarihselciliktir. Tarihselcilik İnanç ve ibadetlerin değişmezliğine vurgu yapar. Olgu ve değer ayırımı yaparak öz-şekil tartışmasında tavrını özden yana koyar.

Tartışmayı tarihselcilikle sınırlandırmamak için birkaç örnek verip devam etmek isterim. Haram Aylarda savaşmak Kur’an’a göre yasaklanmıştır. Yasağın kaldırıldığına dair bir kanıt yok. Bazı ayetler mesnet gösterilse de yasak kalkmadı. Peki haram aylardaki savaş yasağına uyuluyor mu?

Kalpleri İslam’a ısındırılacaklara maddi yardım yapılması uygulaması Halife Ömer tarafından ayetlere rağmen kaldırılmadı mı?

Örnekler çok fazla. Ayetlerin iniş sebepleri, toplumun durumu, insanlığın genel durumu hesaplanmadan yapılacak yorumlar hep tartışma konusu olacaktır.

***

Kadın elbette erkeğin yarısı değildir ki mirastan yarım pay alsın. Veya erkeği yanında olmadan seyahat edemesin. Öyle kadınlar var ki, bırak bir tek kocasını büyük bir sülaleyi yönetir. Her şeyden önce Hz. Aişe Cemel Vakası’nın merkezinde değil miydi? Hz. Hatice büyük tüccar değil miydi?

Miras konusunda kadına verilen yarım pay zamanın şartlarına göre uygundu. Günümüzde kadınların mirastan pay alırken en az erkek kardeşleri kadar pay almalarının dinimize aykırı bir tarafı yoktur. Gerektiğinde erkek yarım pay alır. Burada adaleti sağlamak çok önemli. Allah adildir ve adaleti sever.

***

Diyanet İşleri Başkanlığı -anladığım kadarıyla- olaylara  Selefi Yorum penceresinden bakıyor. 

Kişilerin Selefi Düşüncelere sahip olma hakları var. Bir kadın kendisine düşen miras payını kardeşlerine verebilir. Bunun da inancına uygun olduğuna inanabilir. Ama diyanet bir yorumu, İslam’ın tek yorumu olarak sunamaz. Sunmamalı.

Tartışmalar, ifade özgürlüğünün evrensel değerlere göre değerlendirilmesi ile işe yarar hale gelir.

Diyanet İşleri Başkanlığının Meallerle ilgili tek yetkili olarak görülmesi yanlıştır. Buna başta Diyanetin karşı çıkması gerekir.

NOT: Selefilik bugün El Kaide ve benzeri şiddeti  benimseyen örgütlere uygun görülen bir isim. Galat-ı Meşhur bu. İmam Azam bile itikatta Selefidir. Tarihteki Selefiliğin metodik bir yaklaşım olduğunu unutmayalım