Aslında dikkat ederseniz 90’lardaki demokrasi karşıtı eleştirilerle, 2000’li yıllardaki eleştiriler tıpatıp aynıdır. Evvelden demokrasiyi eleştirip “Cahillerin alimleri yönettiği sisteme demokrasi denilir.” diyen “gericiler” ile bunları aforoz eden demokrasi havarilerinin “Dağdaki çobanın oyu ile profesörün oyu bir mi, demokrasi sadece sandık değildir” demesi aynı şeydir. Ağızlar değişir ama sözün muhtevası ikizdir. Muhatapların pozisyonu koltukla illiyeti bakımından değişmiş, aslında tek mevzunun güce sahip olma motivasyonu olduğu anlaşılmıştır. 90’larda demokrasiyi eleştirenler saltanatçılıkla itham edilirken günümüzde itham edenle edilen yer değiştirmiş, çobanla profesörün oyunun eşit olmaması gerektiğini iddia edenler evvelden saltanatçılıkla itham edilenler tarafından “elitist, aristokrasi yanlısı, seçkinci, jakoben” olmakla suçlanmıştır.

Benlik inşasına yönelen insan yaşamda iradenin ve eşsizliğin değerini yüceltirken, kimlik ve grupla varoluşu tercih eden insan ise birlikteliği ve aidiyeti önemser. Benlik ile toplum arasındaki tüm gerilime rağmen gerçekte kültürün sunduğu dil ve anlam dünyasının dışına taşan bir seçim bulunmaz. Bir değerden başka bir değere, bir anlamdan başka bir anlama geçişin imkanı ancak verili bir dil ve gelenek dünyasında sözkonusudur. Bu durum yine de içine doğduğumuz muhitin kaderine ve ufuklarına umutsuzca sıkışıp kalmayı ifade etmez. Muhtemel farklılıkları ve bireysel varoluşları keşfetme ve seçme ihtimali daima te’dip ve terbiye edilmiş bir dil dünyası içinden konuşmayı gerektirir.

Harcanabilir yetimler kavramı; her türlü gayrimeşru işlerin bu yetimlere, vaz geçilebilir ya da harcanabilir fertlere yaptırılması TV’lerde yayınlanan dizilerde de yeni bir alan üretimine sebep oldu. Teşkilat dizisindeki yan karakterlerin bir uçak kazasında ölmüş gibi gösterilmeleri ile bir nevi aile bağlarından koparılmaları ve bu kişilerin başına gelebilecek herhangi bir olay durumunda inkâr edilebilir, yani vaz geçilebilir olmaları da sağlanması aslında iktidarın mevcut araçlar ile diğer bir deyişle hukukun ve kuvvetlerin meşru araçlarıyla halledilemeyen konularının olduğu gerçeğini gözler önüne seriyor.

Bir yazarın üzerine atılı “suçu” eserlerine de yüklemeyi doğru buluyor isek o zaman yukarıda andığımız kabul edilemez davranışları olan filozofları, sanat adamlarını kaldırıp atacak mıyız? Foucault’u okumayalım mı? 1960 darbesini alkışlayan bir yazı yazdığı için Tanpınar’ın üstünü çizelim mi? Hitler’e destek verdi diye ünlü filozofu faşist mi ilan edelim;  Heidegger’in Varlık Zaman’ını yakalım mı? Nietzsche’yi tanrılara kafa tutu diye okumayalım mı? (Ünlü filozofun aslında teslise, Hıristiyanlığın baba-oğul-ruhulküdüs’ten oluşan tanrılarına kafa tuttuğunu söylemeye gerek var mı?)

Tanburi Cemil Beyin tanburu ve sonrasında kemençesinde çıkardığı sesleri sonraki bütün nesiller hep aradı durdu. Bütün büyük ustalar onun bir çeşit taklidi veyahut yolundan giden sanatkârlar oldular. Tanburi Cemil'den önceki mûsıkîye dair bilginiz duyumunuz yok. Neden? İlk taş plakları o çaldı. Mesela onun hocam dediği çok saygı duyduğu kemençeci Vasil’e ait bir kayıt yok elimizde.  Ya da ondan önceki müziğin neye dair, nasıl bir şey olduğunu kimse bilmiyor.

Hollandalı çalışkandır. Fevkalade çalışkandır. Devasa projeleri muvaffakiyetle tamamlama iradesine sahiptir. “Dijk”lar ve “polder” bunun şahididir. 16’ncı yüzyılda inşa edilen setler (dijk) denizden toprak kazanmanın bir yoludur. Hollandalı ile Karadenizlinin farkı şudur: Rizeli denizi doldurarak toprak kazanır; Hollandalı boşaltarak. Önce denizin içine setler inşa edilmiş, sonra setlerin arkasındaki sular denize pompalanmıştır. Polderlar böyle oluşmuştur ve bu işlem halen devam etmektedir.

Bilim olarak psikolojinin ortaya çıkışının bir öncesi vardır. Her ne kadar modern psikoloji göbek bağlarından kurtulmuş görünmekte ise de, pre-psikoloji diye bir şey vardır. Nasıl çocuğun doğumu için şartlar oluşturuluyor ise, psikolojinin doğumu için şartlar oluşturulmuştur ve bu şartları oluşturan pre-psikolojidir. Üstelik bu şartlar genellikle zannedildiği gibi fizikteki gelişmeler falan da değildir. Fizikteki gelişmeler psikolojinin doğumu için sezaryen gibidir. Oysa çocuğun ortaya çıktığı toplum, çocuğun anababası ve ataları onun tarihsel şartlarını oluşturur. Psikolojinin tarihsel şartları diğer bilimlerinki gibidir, ama ayrı bir tarihsel süreç ve gelişimi gösterir.

Dünya tabiat karşısındaki acziyetini her an yaşarken, diğer taraftan mikrobiyologlar hummalı bir şekilde aşı bulmak için gece gündüz çalışıyordu. Ve fakat aşı konusunda da bazı insanlarının zihni epeyce bir karışıktı. Aşı karşıtı lobiler bilimsel gerçeklikten ve delilden uzak çarpıtılmış bilgi(!) ve bulgularını (!) pazarlamaya başladı. Ancak unuttukları çok önemli bir gerçek vardı; insanlık tarihi boyunca ortaya çıkan salgınlardan korunmanın tek yolu aşılanmaktan geçiyordu.

Biz nasıl cami deyince 16. yüzyılda Mimar Sinan’la kemale ermiş örnekleri anlıyor ve şimdi de onlara ne kadar öykünürsek o denli güzel işler yaptığımızı düşünüyorsak ve Orta Asya’daki örnekleri bize göre daha basit görüyorsak onlar da mütekamil örnekler olarak 14, 15. yüzyılda inşa edilmiş camileri örnek alınacak eserler olarak görüyorlar. Aslında biz de onlar da bu psikolojinin dışına çıkarak hayata bakabilsek birbirimizden farkımızın olmadığını, birimizin hadiselere 14. yüzyıl, diğerimizin de 16. yüzyıl perspektifiyle baktığımızı göreceğiz.

Elbette dijital/kripto hesaplar çok daha devasa ve uluslararası bir konu olup, şekillenmesi zaman alacaktır. İlerleyen zamanlarda muhtemelen bugünkü devlet paralarının yerini alacak ve her birinin güvenilirliği ve değeri şimdiki devlet paraları gibi birbirinden farklı olacaktır. Böyle global bir projede hiçbir ülkenin dışarıda kalabileceği düşünülmemektedir. Zira ekonomilerde asıl olan ağırlık merkezini oluşturmaktır. Günümüzde bu ağırlık merkezi önemli ölçüde kapitalizmde olup, mevzubahis ürün de kapitalizmin yeni bir enstrümanıdır.

Gülbeyaz ile Nazlı’nın gözyaşları içinde öpüp koklaşarak ayrıldıkları, asla bir daha birbirlerini göremeyeceği o trajik hikaye böylece başlamış oldu… Gülbeyaz bir köyde kaldı. Nazlı ise askerlerin, tarihin önüne açtığı bu uzun yolda minik adımlarıyla göz yaşları içerisinde kaderini yaşamaya başladı. Ve bir daha asla annesini de görememişti. Bu hikaye benim anneannemin hikayesi…Sarı Gelin’in değil ama Nazey’in hikayesiydi.

 "Dindar halk" seçimlerde blok oy kullanmayı sürdürüyor mu? Türkiye'de asıl gerilim hattı, siyasi partiler ya da ittifaklar üzerinden mi, yoksa sınıfsal ayrışma temelinde mi? Üst sınıflara doğru tırmanan Muhafazakarlar ile yerleşik Laik seçkinler arasında "Laik ve Dindar çatışması" devam ediyor mu? Seçkinler her ülkede bir oligarşi mi oluşturur? Türkiye'de sınıfsal bir gerilim var mı? Türkiye neden tarihinde ilk defa sınıflı bir toplum olmaya yuvarlanıyor?

Zihniyet inşasını, en kestirme yoldan, Müslüman olma ve müslüman kalma fikir ve itikadının yerleştirilmesi diye tanımlayabiliriz. Bahse konu ‘zihniyet’in somut adı müslüman bilincidir. Bu inşanın gelişim seyrini, nüzul ortamında cereyan eden olaylar ile vahiy sürecini takip ederek yakalamak mümkündür. Bu süreçte önce Peygambere ve inananlara ne ile muhatap oldukları ve nasıl bir dini yapılanmaya gidileceğinin ilk işaretleri verilmiş, yavaş yavaş zihniyet inşasına geçilmiştir. Mekke’nin son yıllarında bireysel ve kısmen gurup halinde yaşayan Müslümanlar, özgün bir topluma yapısına geçişe hazırlanmış ve yönlendirilmiştir

Sultan Abdülhamid’e muhalefet etti diye Akif’i kaldırıp atacak mıyız? Bu sert muhalefeti sebebiyle ona “Abdülhamid düşmanı”; bir dönem ilgi duydu diye “İttihat-Terakkici”; M. Abduh’a ilgisinden dolayı “Vehhabî”; C. Afganî’ye teveccühünden dolayı “reformist”; “doğrudan Kur’an’dan alıp ilhamı” ya da “Nebiye atfile binlerce herze uydurdun /Yıktın da din-i mübîni yeni bir din kurdun” dediği için “sünneti küçümseyen şair” mi demeliyiz? Bu sıfatlarla Akif’i tahfif etme çabaları, bu yakıştırmaları yapanların bakışlarındaki pencerenin darlığını görmemiz dışında kayda değer bir etki bırakamazdı ve bırakmadı.