Bir Ülkede Demokrasi Kültürü Gelişmezse

Image

Demokrasi kültürüyle diktatörlük rejimi arasındaki en önemli farklardan biri de kişiler arasındaki güç aralığının fazla olmasıdır. Yani yöneten-yönetilen, amir-memur, işçi-patron, ebeveyn-çocuk, öğretmen öğrenci arasındaki iletişim her iki duruma göre farklılık gösterir. Demokrasi bilincinin gelişmiş olduğu yerde güç aralığı az olduğu için ast üstüne gereken durumu söyleyebilir. Diktatörlükte otoriteye kesin itaat vardır. Üstlerin yaptığı sorgulanamaz. 

Bu durumun nasıl bir sonucu vardır? Diktatör kendini yarı tanrı gibi gördüğü için gerçeklerden kopar. Kimse ona gerçeği söyleyemez. Çevresindeki dalkavuklar Büyük İskender’i, “Sen Zeus’un oğlusun” diyerek bir yanrı tanrı olduğuna inandırmışlardı. İskender bir savaşta yaralanıp kolundan kan akmaya başlayınca dalkavuklarına bağırmış: “Hani ben Zeus’un oğluydum. Öyleyse bu kan niye akıyor?” Diktatörlerin gerçekle yüzleşmesi bir felaketle sonuçlanıyor ama iş işten geçmiş oluyor.

Demokrasi kültüründe herkes onurlu yaşam hakkına sahiptir. Kimse kimsenin kulu, kölesi değildir.  Herkes özgürlük, adalet ve barış temelli bir düzende, kendini geliştirme hakkına sahiptir. Bu nedenle kişiler korkmadan yeteneklerini ortaya koyabilir. Bütün özgürlüklerin anası olan düşünce ve ifade özgürlüğü ile korkusuzca gerçekleri söyleyebilir. Böyle bir ortam huzurun, güvenin ve gelişmenin yolunu açar. Sorunlara çözüm üretme, gerçekle yüzleşme ve yaratıcılık konusunda kişiler yeteneklerini rahatlıkla kullanabilir.

Pınar Özkent Youtube kanalında Malcolm Gladwell’in Outliers-Çizginin Dışındakiler kitabını özetlerken, katı otoritenin ve sorgulamadan uzak olmanın başarıyı nasıl sekteye uğrattığını ve nasıl vahim bir sonuç doğurduğunu ilginç bir örnekle açıklıyor:

“2000 yılından önceki Kore hava Yolu Şirketi korkunç bir güvenlik siciline sahip. Şirketin kaza oranları sektör ortalamasının 17 katından daha yüksek. Yapılan incelemeler sonucu bu başarısızlığın bir kültürel miras kaynaklı olduğu ortaya çıkıyor. Kore kültürü otorite figürlerine değer verir ve kişinin her zaman daha yüksek rütbeli bir kişiye itaat etmesi gerektiğini dikte eder. Dolayısıyla bir uçağın kaptan pilotu hata yaptığında daha düşük rütbeli olan yardımcı pilot yanındakini düzeltme konusunda rahat olmayabilir. Çünkü kültürel mirasları bunu yapmamaları gerektiğini söyler. Kore hava Yollarının Guam’daki kazalarından biri buna bir örnek. Uçağın yardımcı pilotu kaptana görüş mesafesinin çok düşük olduğunu söylemeye çalışıyor. Ancak kaptanı açık bir emirle rencide etmekten kaçınmak için sadece şunları söylüyor: Kaptanım sizce de çok yağmur yağmıyor mu? Göz gözü görmüyor. Kaptan, ikinci kaptanın yağmurla ilgili ürkek yorumunu doğal olarak görmezden geliyor. Sonuç bir facia…Neyse ki 2000 li yılların başında Kore Hava Yolları kendi içinde bir reform yapıyor ve uçuş ekiplerinin aralarındaki iletişimi geliştirmek için batı ülkelerinden danışmanlık alıyorlar. Bugün nihayet hava yolunun güvenlik sicili rakiplerininkiyle aynı.”

Bir uçağı idare eden kaptan pilot, katı otorite nedeniyle nasıl ki kazalara yol açıyor ve insanların ölümüne sebep oluyorsa aynı şekilde bir ülkeyi yöneten kişilerin de katı otoritesi nice insanların ölümüne sebep olabilir. Yakın tarihimizde gördüğümüz Saddam Hüseyin, Muammer Kaddafi, Hüsnü Mübarek, Beşşar Esed gibi diktatörlük rejimlerinin hem diktatöre hem de halkına ne acılar yaşattığını görüyoruz. 

Bu konu aslında oldukça ayrıntılı bir konu.  Burada sadece katı otoritenin diğer adıyla diktatörlüğün insanlık alemindeki trajedisine kısa bir vurgu yapmak istedim. Tarihten ibret almayanlar, ibretlik olayların kurbanı olmaya mahkumdur.