DÜŞÜNCE

Kapitalist ekonomide insanlar gerçekte olmayan ihtiyaçlar listesine mahkûm edilmekte, bu ihtiyaçların karşılanması mümkün olmadığında kredi almaları yönünde toplumsal telkinlere maruz kalmakta, yüksek faizle karşılıksız borçlandığı için de ödeyemediği paranın ve para sahiplerinin kölesi-bağımlısı olmaktadır. Faiz verenler bakımından ise herhangi bir sorun bulunmamakta, çünkü genellikle bu kurumlar devlet desteğinde ve garantisi altında çalışmaktadırlar. İslam ekonomisin yasakladığı faiz ise kapitalist ekonominin bel kemiğini oluşturmaktadır.

Başta çağdaş eğitim almış müslüman aydınlar olmak üzere her okur yazar 'hakikat' kavramının arkasında çıkarların çatıştığını bilir. Foucault, Deleuze ve Derrida okumuş her seküler aydın da 'hakikat' kavgasının bir iktidar oyunu olduğunu kavrar. Bu bakış açısına sahip aydınlar kaygan bir zemin üzerinde yürürken; çokluk'un tek'den iyi olduğunu, ötekini huzursuz etmeden, herkesin kendi yoluna gitmesini tavsiye etmekten geri durmazlar. 

Orlando’daki Disney Park’ında Los Angeles’daki Disneyland’ın birebir kopyasını inşa ediyorlar. Bir çeşit ikinci dereceden tarihi atraksiyon, ikinci dereceden bir simulakra... Bu CNN’in (birinci) körfez savaşında yaptığıyla aynı şeydir: Körfez Savaşı gerçek zamanlı olarak CNN canlı yayında gerçekleşmiş olduğu için aslında hiç gerçekleşmemiş prototipik bir hadisedir. Bugün Disney rahatça Körfez Savaşını dünya çapında bir show haline getirebilir. Kızıl ordu korosu Noel’i Avrupa’daki Disneyland’da kutladı bile. Sanallığın polimorfozlu kainatında her şey mümkün ve her şey yeniden kullanılabilir, her şey satın alınabilir. 

Tanzimat Devrinden Gelen Işık ile 2000'

Teknoloji baş döndürücü bir hızla ilerlediğinden zaman adeta hızlanmış gibi. Çok değil bir asır önce, on senelik bir müddet, bir reformun başarıya ulaşması için kısa bir süre sayılırken 21. Asrın başından itibaren neredeyse aylar bile uzun süreler olarak algılanmaya başladı. Siyasilerin ve bürokratlar hızla giriştikleri reformasyon çabalarını ne yazık ki aynı hızla sürdüremediler.

ABD Başkanı Trump'un danışmanlarının elinden Sunzi'nin «Bing Fa» sının düşmediğini gazetelerde okuyunca; aklıma ister istemez öğrencilik yıllarım ve Çinli arkadaşlarım geldi. Ne yazık ki, 1989 Tian'anmen Olayı'nın ardından hepsi de Almanya'dan ayrılmak zorunda kaldılar. Onlardan öğrendiğim ilk şey Çinli ile İnsan olmanın aynı kökten geliyor olmasıdır! Bir bakıma bu durum Çin milliyetçiliğinin şedit, Çin'in kapalı toplum olmasının da kaynağıdır.

Hayat akıp gidiyor, ömürler tükeniyor. Her şey bizimle mezara gidecek; bedenimiz, beynimiz, en önemlisi bir ömür çabayla edindiğimiz belleğimiz(deki birikim). Yokolmasını önlemek, bu birikimi yeni nesillere, gençlere, öğrencilere aktarmakla mümkün. Hele bir de yolunuzu, çizginizi sürdürecek tilmizler yetiştirmişseniz. Tilmiz: öğrenci, çırak demek sözlükte; ancak asıl anlamı düşünce ve sanatınızı geleceğe taşıyanlar, mektebe dönüştürenler, çizginizden bir ekol çıkaranlar, sizi ömrünüzden uzun yaşatanlar demek.

 Ayrıştırıcı unsurlarla birleştirici unsurlar arasındaki denge, en azından gelinen nokta itibariyle bakıldığında adeta bıçak sırtı bir hal almış gözüküyor. Sorunu ne ertelemek ne de ciddiye almamak gibi bir lükse sahibiz. Her halükarda sorunla yüzleşme çabalarımızı devam ettirmek mecburiyetindeyiz. Tarihi süreç hiç şüphesiz sosyolojiyi değiştirdiği gibi sorunun muhtevasını da değiştirmektedir. Ancak tarihi köklere ve arka plana bakmadan sorunu doğru, gerçekçi bir şekilde anlama imkanımız olamaz. Bilhassa düşünce adamları, siyasetçiler ve kanaat önderlerinin hamasete prim vermeyecek bir tutum, bir bakış açısı ortaya koymaları önemli. İşimiz popülizm değil tarih yapmak olmalı. 

Yaklaşık iki asır evvel, III. Selim devrinde kurulan Kara harp okulu (Mühendishane-i Berri-i Humayun) Avusturya örneğine göre düzenlenmişti. Bu okullarda eğitim için Almanca, Fransızca gibi dillerin öğrenilmesi ve Avrupalı öğretmenlerin getirilmesi zorunluluğu doğmuştu. Yabancı öğretmen getirme konusunda isteksiz ve tedirgin olan İkinci Mahmud, Müslüman öğretmen getirtmek için Mısır Valisi Mehmed Ali Paşa'ya başvurmuştu. İkinci Mahmud’a aldığı cevapta şöyle deniliyordu: “Müslümanların arasında henüz modern askerlik ve fenden anlayan bulunmamaktadır.”

19. yüzyıl Batı düşüncesini kuşatan 'Ne Yapmalı?' sorusu durur. ''Ne Yapmalı?'' aynı zamanda Rus yazar Nikolay Çernişevski'nin yazdığı bir romanın ismidir. Hatırlayalım. Fransız yazar Maistre ''Petersburg Akşamları'' romanında Fransız Devrimi'nin gerekçelerini sorguluyordu. Çernişevski ise; devrim ruhunun Rusya'yı ya da öteki ulusları sarması için acaba ne yapmalıyız, sorusuna kesin yanıt arıyordu. Edebiyat ona göre; yalnızca sanata hizmet etmekle kalmayıp halkın hissiyatına da tercüman olmalı ve ruhlarında isyan ateşi yakmalıydı.