DÜŞÜNCE

Birkaç gün önce bir özel görüşmede CHP başkanı Sayın Kemal Kılıçdaroğlu'nu dinlemek ve ona soru tevcih etmek imkanım oldu. Kendisine şu soruyu yönelttim: Sayın başkan, uzun süredir muhalefet "güçlendirilmiş parlamenter sistem" adı altında bir siyasal sistem değişikliğinden bahsediyor. Buna ilişkin kamuoyunda tartışmaya açacağınız bir anayasa teklifiniz var mıdır? Eğer yok ise neden yoktur? Yarın iktidar size bir parlamenter sistem anayasa teklifiyle gelirse (ki başkanlık sisteminden onların da pek memnun olmadığı anlaşılıyor) onların anayasa teklifinin karşısına ne ile çıkacak, itiraz ederseniz neden edeceksiniz?

Çoğumuza göre Batı, demokrasiyi, laikliği, insan haklarına saygıyı, hukukun üstünlüğünü önceleyen bir medeniyetin hamisidir. Özellikle Türkiye, yüzyıldan fazladır onun ışığını takip etmenin peşindedir. Son on yıllarda ise yoğun olarak tüm Orta doğuya, Arap Baharı aracılığı ile Batı Medeniyeti, yani, onun demokrasisi, insan hakları ve hukuku ihraç edilmek istenmektedir.

​ Yeni ABD Başkanı Biden’ın kendisinin bir Katolik olarak yukarda bahsettiğimiz Fratelli Tutti’den alıntılar yapan teopolitik görüşlerinin ve mevcut Katolik-Yahudi ağırlıklı kabinesinin, elbette ABD’nin iç ve dış siyasetine yansımaları olacaktır. Yeni Amerikan teopolitikasının, Biden ile birlikte, Katolik Fratelli Tutti’deki ‘bütün insanlığın kardeşliği’ söylemini uluslararası ve bölgesel stratejilere nasıl taşıyacağını göreceğiz ancak şimdiden şunu söyleyebiliriz: Biden ‘Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak görmeye devam ettiği sürece Biden’ın Fratelli Tutti’si, ister Protestan isterse Katolik olsun tipik iki yüzlü bir Hristiyan teopolitik söylem örneği olarak tarihe geçecektir. ​

Nur Vergin hocamızın vefatının beni üzerinde düşünmeye yönelttiği ikinci konu Sosyolojinin Ne’liği ile ilgilidir. Nur hocamızın ardından onun bir Siyaset Sosyoloğu olduğu söylendi. Bu noktada itirazımı yapacak ve Nur hocamızın siyaset sosyoloğu değil makro seviyede toplumsal yapımıza ve bu yapının değişimine yönelik kavramlaştırma ve çözümlemeler yapan bir sosyolog olduğunu ileri süreceğim. Onun çalışmalarını, daha da isabetlisi zihninin içindeki kavramsal bütünlüğü siyaset kurumunun dar sınırları içine yerleştirmeye çalışmak ne onun sosyolojideki sözünün ne de sosyolojinin ne olduğunun bilindiğini gösterir. Nur hoca kurum olan siyaset ile değil fakat polity olan siyaset ya da devlet ile ilgilendi.

Dijital tahakkümün ve tıp diktatörlüğünün hakim olduğu bu günlerde %2 oranında ölüm oranı (kronik hastalarda etkisi daha yüksek) olan bir salgın neticesinde herkesi evine kapatmayı, esnafı zor duruma sokmayı, çocukları ve gençlere online ders denilen ucube bir ders işleme tarzına mahkum ederek onları ekrana mahkum etmeyi ve dijital-online köleleştirmeyi çok anlamlı bulmuyorum. Enformasyonun baskısı altında kaldığımız bu süreçte ciddi toplumsal krizleri ve genç nesilleri kaybetme süreciyle karşı karşıya kalacağız gibi görünüyor.

Çalışma hayatımız “yeterli hayat standardında yaşayabilmek için gerekli olan minimum gelir miktarı” olan yoksul sınırının altında bir ücretin geçerli olduğu daha da vahimi bu ücretin yoğunluk merkezinin yoksulluk sınırı değil açlık sınırı olduğu gerçeğidir. Gelir dağılımındaki adaletin/adaletsizliğin bir göstergesi de sayılan orta gelir grubunun gün geçtikçe alt gelir grubuna doğru kayması sadece ekonomik değil aynı zamanda soysal, kültürel, siyasal anlamda da güçlü yansımaları olan ciddi bir sorun başlığı olarak önümüzde duruyor.

Hangi sona nasıl ulaşırsak ulaşalım kıyametin mistik bir tehdit değil nihai menzil olduğu artık daha sık zihnimizi meşgul ediyor. Belki de kıyamet kopacak bir şey değildir, içinde yaşadığımız zamandır. Hindular böyle inanıyor. Uzun bir kötülükler zamanı, sonunda insan türü yok oluyor. Kali Yuga: İçinde yaşadığımız çağ. Kıyamete doğru yol alırken -bu yola Kali Yuga demek mümkün- modern zihin, aslında kendi yok oluşunu hazırlayan insanın “gelişmişliğin zirvesi”ne yol aldığını iddia ediyor. Bilim ve teknolojide şaşırtıcı bir hız ve çeşitlilikte ortaya çıkan yeni icatlar yeni değişimler gelişmişliğin bir göstergesi olarak kabul ediliyor. Bu zirve yürüyüşü aynı zamanda bir düşüş olabilir mi?

Keşke, örneğin İzutsu değil de, kadim eserlerimiz üzerinde biz, bugünün diline uygun çok daha fazla eser üretebilsek. “Aforoz edilirim, giyotin kellemi alır. Nema kanallarım tıkanır, mevki imkanım yok olur, aralıklı kapılar yüzüme büsbütün kapanır”  kaygısına kapıldığımız doğrudur. Sonuçta biz de insanız. Bence bizi frenleyen sadece bu kaygımız değil. Biz aynı zamanda korkuyoruz. Yanlış yapmaktan, anlayamamaktan korkuyoruz. İnsanız, biz yanlış yapmazsak kim doğruyu yapmak için harekete geçecek.

Bilimsel etkinliğin sonuçları geride muhakkak ahlaki sorunlar bırakmaktadır. Bilimsel keşiflerin ve uygulamaların insan yaşamına yansıyan can yakıcı sorunları. Teknolojinin toplum yapısında meydana getirdiği radikal değişimler ve çevre sorunları söz gelimi. Bu sorunlar bilim ile ahlakı birbirine bağlar ama bu bağ bilim felsefesinden değil, ahlak felsefesinden yani etikten kurulur. Yani özetlersek, bilim etiği, bilim felsefenin değil, etiğin alanıdır.

Her şeyden önce, iktisadın evrensel yasaları, madde 1: Her şeyin bir bedeli vardır; hiçbir şey bedava değildir! Hiç kimse babasının hayrına size tadını çıkardığınız bunca sosyal medya hizmetini sunmaz, mutlaka bir beklentisi vardır, çoğunlukla bunun bedeli sizinle ilgili bilgilerin reklam şirketleriyle paylaşılmasıdır. WhatsApp, Telegram, Bip vs. başka alternatifler arasında bu açıdan pek bir şeyin fark edeceğini sanmıyoruz. İkincisi, internet ortamında yapılan mesajlaşma, ses ve görüntü paylaşma vs. her şeyin kaydı ve takibi mümkündür, ona göre hareket etmek gerekir.