DÜŞÜNCE

Nevzat, Samsun’da felsefe öğretmeniydi. Kent Kültürü adında başka bir derginin sahibiydi. Aynı zamanda (Halil) Cibran adında bir kafe işletiyordu. Okur-yazar ekibin tek esnafıydı. Kim işsiz kalsa Cibran’ın kasası ona emanet edilirdi.  Kahvenin camında “Garibana çorbası verilir.” yazardı. Şehrin delileri, yoksulları, kimsesiz yaşlıları, sokak çocukları… Gidip müşteri gibi oturur, çorbalarını içer, sessizce giderlerdi. Bir garsonu, böyle birini hakir görmüştü bir gün. Nevzat: “Kardeş buranın patronu onlardır. Öbür müşterilere çorba parasını denkleştirmek için tahammül ediyoruz.” demişti.

Duyun idaresinin kurulması son dönem Osmanlı tarihi için önemli bir dönüm noktası olarak telakki edilebilir. Bu idare Osmanlı gelirlerini devlet içinde devlet misali topluyor, hissedarlarına dağıtıyordu. Bu idare sayesinde verdiklerini geri alacaklarından emin olan Avrupalı sermaye çevreleri, Osmanlı Devleti’ni yeniden borçlanmaya özendirmeye, bunun için fırsatlar oluşturmaya başladılar. Bu idarenin kuruluşundan sonra Osmanlı ekonomisinin gittikçe genişleyen bir alanı yavaş yavaş yabancı denetimi altına girmiş ve bu Osmanlı hazinesini değil, yabancı vergi sahiplerini güçlendirmeye başlamıştır.

Bizi bir sonbaharda bırakıp gittin. İnadına mı yaptın ! Diyeceksin ki bu toplumun sonbaharı bitmez. Zaten hep gerçekçiydin. Ama ne gerçekçilik ! Gerçekciliğin hakikatin dili olması bakımından bazan hayallerimizi üstüne bir balyoz gibi iniyordu. Bize düşen o  parçalardan yeni çözüm kombinasyonları üretmekti. Sen bizim vicdanımızın denetleyici bir parçasıydın.

Başımıza gelenler (belki de bişey gelmedi, ben kuruntu yapıyorum) cehaletten değil. Bugün, önceki dönemlerle karşılaştırılmayacak kadar bilgili, hatta âlimiz. Aksayan bir iş, bir sorun, tarih, felsefe, sanat, hele din konusunda aklınıza ne gelirse bir mevzu söyleyin, onlarca öneri, cevap, çözüm anında elinizin altında. Öyleyse sorunumuz cehalet değil. Değilse ne!

Sık sık medyatik bir fragman olarak karşımıza çıkarılan istisnaî “başarı” hikayelerinin alt metninde bu kurtuluş vaadinin canlı tutulma amacı vardır. LGS birincisinin filanca köyde yaşayan bir çoban olduğu haberi istisnaî başarıya –başarı ne kelime mucize!- işaret etmesinin yanında, zorunlu eğitim ideolojisinin propaganda makinesinin de muntazam çalıştığını göstermektedir.

O vakit insanlar; bir takım değerleri “görünür şart ilkesi” mucibince rakibinin gözüne sokup kendisine arka çıkacak kalabalık bir kitleyi peşine takarak çıkar sağlamak ahlaksızlığından neden vazgeçmez? Birkaç temel erdem üzerinde anlaşmış bir toplum neden var edilemiyor? Kişilerin ahlakı toplumun ahlakıdır. İnsanlar tek tek değişmedikçe toplum değişmez. İnsanlar tek tek ahlaklı ise o toplum ahlaklıdır. İnsanlar tek tek ahlaksız ise o toplum ahlaksızdır.

Doğa bilimlerinin metodolojisinden farklı, sadece sosyal bilimlere ait bir episteme ve metodolojinin oluşturulması ise yine insan varlığının anlaşılmasından çok ne yapması gerektiğini tayin eden bir anlayış ortaya çıkarmaktadır. Bu yüzden Foucault’ya göre insan bilimlerine ait olduğu söylenen metodoloji belirli bir söylemden öteye gidememekte bu yönüyle de bilimsel bir kimlik kazanamamaktadır. Dolayısıyla sosyal bilimler alanında çalışan bir bilim insanının doğa bilimleri alanındaki metodik korkudan farklı olarak metodolojik bir kararlılığa sahip olamamasından ötürü yaşadığı tedirginlik kendisinde metodolojik bir korku oluşturmaktadır.

Deprem bize akıl ve bilimle yol aldığımız takdirde hayatta kalmayı hatırlatır. Deprem bize, malzemeden çalınca, birileri buna göz yumunca, sorumlular görev istismarı yapınca sadece insanları aldatabileceğimizi ancak  bu durumu doğa kanunlarının yutmadığını, yaptırımının ise ölüm olduğunu, bu nedenle bize dürüst olmamız gerektiğini hatırlatır.

Somut göstergeler olmasa da insanlar, yakın çevrelerindeki kişilerle kurduğu samimi veya yüzeysel ilişkilerini test etmiş oldular. Bu süreçte zorunlu olarak hayatımızda olan ve olmasını istediğimiz kişileri en yakından uzağa doğru sıralayabildiğimiz bir ölçek gelişti. İşin daha da ilginci, Covid’le gerçekleşen ilişki testi, Covid sonrası süreçte de bir bakiye olarak varlığını sürdüreceğe benziyor.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Fikri İktidar olamadık tespiti bir durum tespitinden ziyade bir kabullenmedir. İktisadi alanda yapılan; alt yapı yatırımları ya da inşaat temelli kalkınma modelinin kültürel anlamda bir müteahhitliğe sebep olmadığı aşikardır. 18 yıllık iktidar sürecinde bilimde, sanatta elle tutulur, gözle görülür başarıların ya da çıkışların olmaması bu durumun ispatıdır.