Ne garip insanlar, ne garip hayatlar var! Bir romanda karşımıza çıksa, “hiç gerçekçi değil” diye burun kıvıracağımız fantastik hikâyeler fiilen yaşanabiliyor.
İşte böyle “fantastik” bir hayat hikayesinden bahsetmek istiyorum.
Eric, Almanya’dan Amerika’ya göç eden bir Yahudi çiftin çocuğu olarak 1898’de New York’ta dünyaya gelir. Babası Knut, ailesini zar zor geçindiren fakir bir marangozdur.
Küçük Eric akıllıdır. Daha beş yaşındayken hem anadili olan Almanca'yı hem yeni vatanının dili olan İngilizce'yi okuyup yazmaya başlar.
Eric'i, Kemalettin Tuğcu romanı tadında bir hayat beklemektedir.
Henüz beş yaşındayken annesi Elsa kucağında Eric'i taşırken merdivenlerden yuvarlanıp düşer ve hayatını kaybeder.
Annesini kaybettikten iki sene sonra bir kaza geçiren Eric hem hafızasını hem gözlerini kaybeder.
Aklı erdiğinde fakir, gözleri görmeyen bir öksüzdür.
Babasının ona bakabilecek durumu yoktur.
Bakımını yine Almanya’dan göç etmiş bir akrabaları olan Martha üstlenir.
Eric on beş yaşına geldiğinde mucizevî bir şekilde, yeniden görmeye başlar. İçinde bulunduğu şartlardan dolayı hiçbir okula gitme imkânı bulamamıştır. Gözleri yeniden görmez olabilir telaşıyla kitaplara sarılır. Bulabildiği bütün kitapları okur. Fakir babasının sağlayabildiği sınırlı imkânlar çerçevesinde edinebildiği bütün dünya klasiklerini yalayıp yutar.
1920’de ölen babası Knut'un cenazesini, marangozlar sendikası kaldırır. Eric'e de sigorta parası olarak 300 dolar verirler.
Artık Eric'i New York'a bağlayan bir bağ kalmamıştır. Fakir ve evsizlerin mekanı olduğunu işittiği, Kaliforniya eyaletindeki Los Angeles şehrinin Skid Row isimli mahallesine gitmek üzere bir otobüse atlar. Vardığında merkez kütüphanesine yakın bir yerde ucuz bir oda bulur üç aylık kirasını peşin öder ve kendini kitap okumaya verir. Tabi ki parası çabucak biter ve açlıkla yüz yüze kalınca ilk önce işportada meyve satarak, sonra bir demir boru ambarında çalışarak, nihayet tarlalarda ırgatlık yaparak para kazanmaya başlar.
Hayat şartları ağırdır. Büyük buhran yılları yaşanmaktadır. İş yoktur. Bir ara işsizler kampında diğer işsizlerle beraber yaşamaya mecbur kalır.
Mutsuzdur. 1931 yılında oksalik asit içerek intihar etmeye karar verir ama bunu gerçekleştirmeye bir türlü cesaret edemez.
Bir ara Kalifornia madenlerinde iş bulur. Görev yeri dağlardır ve çok kar yağdığı zaman iş durmaktadır. Bunun bir kitap okuma fırsatı olduğunu anlayan Eric derhal bir kütüphane kartı edinir. Kütüphanede aldığı kitaplardan Montaigne’in Denemeler isimli kitabı çok ilgisini çeker. Bu kitabı defalarca okuyup adeta hatmeder.
40 yaşındayken ikinci dünya savaşında savaşmak üzere askere yazılmak ister ama fıtık hastası olduğu için reddedilir. 1943 yılında San Fransisco limanlarında hamal olarak çalışmaya başlar. Burada 20 seneyi aşkın bir müddet boyunca hamallık yapacaktır. Artık yerleşik bir hayat kurabildiğinden dolayı bir yandan da yazılar yazmaya başlar.
Yazdıkları zaman içinde yavaş yavaş bir kitaba dönüşür. 1948’de kitabının önsöz ve fihristini New York’taki bir yayınevine gönderir. Yayınevi ilgi gösterir. Bu eğitimsiz, gariban, fakir hamalın yazdığı kitap 1951’de yayınlandıktan sonra dünya çapında best seller olur, milyonlarca nüshası satılır, ondan fazla yabancı dile çevrilir.
Eric kitabının adını “The True Believer” koymuştur. Bu kitap Türkçemize “Kesin İnançlılar” ismiyle 1978 yılında çevrilir.
Bir anda meşhur bir yazara dönüşmüş olsa da Eric, 1943 yılından 1967 yılına kadar rıhtım hamallığına devam eder. Hamal arkadaşlarından gizli tutulmak şartıyla 1964 yılında Kaliforniya'da bulunan Berkeley Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesinde haftada iki gün danışman olarak çalışmaya başlar. Fakat bu gizliliği sürdürmek artık kolay değildir. 1967 yılı Eylül ayında Amerika’nın en büyük televizyon yayın kuruluşu olan CBS’de bir programa konuk olan gizemli münzevi Eric'in hayatı ifşa olur ve Eric artık ömrünün sonuna kadar devam ettirmek istediği hamallık mesleğine veda etmek mecburiyetinde kalır.
Artık çok meşhurdur. Amerika’nın her yanından binlerce mektup almaktadır. Üniversiteler konuşma yapması için randevu almak üzere birbirleriyle yarışmaktadır. Fakat Eric bu ilgiye rağmen her zamanki hayatını sürdürmeye çalışır. Sadece arada sırada konferanslar verir ve yılda bir defa televizyona çıkmayı kabul eder.
Eric ilk kitabından sonra 10 kitap daha yazar.
1983 yılında Amerika Başkanı Ronald Reagan, Eric'i Amerika'nın en önemli ve de en yüksek sivil nişanı olarak bilinen “Presidential Medal of Freedom” nişanıyla onurlandırır.
Eric bu önemli ödülü aldığı sene, 85 yaşında hayata gözlerini yumar.
İşte böyle çok acayip bir hikaye Eric Hoffer'in hikâyesi.
Bilmiyorum hangisi üzerinde daha çok durmak lazım:
Parlak zekânın akla gelebilecek en olumsuz şartlarda bile kendini belli etmesinin mi?
Yoğun, sistemli, şuurlu okumaların, akıllı bir insanı yükseltebileceği kavrayış seviyelerinin mi?
İlkokul yüzü bile görmemiş bir hamalı, dünyanın en önemli üniversitelerinden birinde hoca yapabilen Amerikan pragmatizminin mi?
İnsanın formal eğitim sisteminin kıyısına bile uğramadan, kendi kendisini eğiterek hayatı kavrama noktasında hangi ufuklara varabileceğini gösteren bu adamın hayatından çıkarılabilecek derslerin mi?