Önce Ukrayna’da başlayan, sonra Ortadoğu’ya yayılan savaş Suriye’deki rejimin çöküşüyle yeni bir merhaleye girdi. Bundan sonra ne olacak? Bu konuda her kafadan bir ses ve her analistten bir gelecek kestirimi çıktığı şu günlerde biz o tahminleri kendi erbabına bırakıp savaşla ilgili değişik bir konuya eğileceğiz. Bunu yaparken yeni seçilen ABD başkanı Trump’ın barış çabalarının sonuçsuz kaldığını ve olayların bir dünya savaşına doğru ilerlediğini varsayacağız.
ABD’nin Wyoming eyaletindeki Yellowstone milli parkı, yerden kaynayan sayısız su kaynağı, içlerindeki taş ve kayalara çöken volkanik mineraller nedeniyle rengarenk boyanmış sıcak su gölleri, hergün neredeyse bir saat dakikliğiyle gökyüzüne metrelerce su fışkırtan gayserleri ve bu manzarayı çevreleyen çam ormanları, orman hayvanları, tepelikleri ve temiz havasıyla bir tabiat harikasıdır. Her yıl yaklaşık 4 milyon turist bu beldeyi ziyarete gelir.
Bölgeye karakteristik özelliğini veren sıcak su kaynakları ve gayserler, tahmin ettiğiniz gibi yeraltından gelen ısı sayesinde varolabilmektedir. Bölgenin yerüstü güzelliğinin ve sevimliliğinin sakladığı nahoş gerçek ise şudur: Yellowstone altında bir “süper volkan” uyumaktadır.
Tarihte süper volkanlar püskürdükleri zamanlarda kıtasal – küresel ölçekte tabiat felaketlerine yolaçmış oluşumlardır. Bir süpervolkanın gücü ve serbest bıraktığı enerji haberlerde sıksık gördüğümüz normal bir volkanınkini yüzlerce – binlerce kez aşmaktadır. 6000 yıllık insan medeniyetleri çağı bir süper volkan püskürmesi görmedi. Ama jeolojik devirlerde yaşamış çok eski atalarımız bu felaketlere şahit oldular.
Araştırmacılara göre, M.Ö. 70.000 yılında patlayan Toba süper yanardağı o çağda yeryüzünde yeni belirmeye başlamış uzak atalarımızı neredeyse yokoluşun eşiğine getirmiştir. Çok şükür ki genç, çevik ve akıllı yeni bir tür olan insanoğlu o felaketleri ağır kayıplar pahasına da olsa aşmayı başarmış ve türümüz bugünlere gelmiştir.
Yellowstone süper volkanı ise son püskürmesini Toba’dan çok daha önce, günümüzden tahminen 600.000 sene önce yapmış olup, o zamandan beri yeraltında uyumaktadır. Bilimadamlarına göre yeniden püskürmesi sorunu, bir “olur mu” değil “ne zaman olur” sorunudur. Yani Yellowstone er geç tekrar püskürecek, bize atalarımızın gördüğü o büyük felaketi yaşatacaktır. Peki bu konunun savaş ile ilgisi nedir?
Türk TV’lerinde, yayılan savaşla birlikte yayılan, harita üzerinde askeri konularda uzmanların tartıştığı programlar nasıl adetten oldu ise, bunların benzeri programlar, Ukrayna’da yıkıcı bir savaşa girmiş ve bu savaşı “tüm Batı’ya karşı yaptığını” iddia eden Rusya’nın TV’lerinde de adet oldu. Bu programlardan birinde emekli Rus deniz subayı Konstantin Sivkov (kendisi bu tür TV programlarında askeri uzman olarak sıkça görüşlerini sunmaktadır) bir Sarmat füzesine yüklenecek nükleer bomba ile Yellowstone’un vurulabileceğini ve uyuyan süper volkanın uyandırılabileceğini iddia etmiştir.
Bu görüş daha sonra Amerikalılarca alaycı biçimde reddedilse de, biz konuyu ciddiye aldık ve fizik ve mühendislik bilgileri çok iyi olan, İnternet’te yaygın olarak kullanılan suni zeka uygulaması ChatGPT’ye konunun hesaplarını yaptırdık (ChatGPT birçok sebeple kullanılır, ama çok gelişmiş bilimsel yetenekleri pek bilinmez!).
Önce Yellowstone volkanının yapısı üzerine kısa bilgi: Yellowstone “kaldera”sının altında 2 “magma odası” bulunur. Kaldera dev volkan ağzıdır. Çok büyük olduğundan yeryüzünde dağ üzerinde çukur olarak değil, halka biçimi sıradağlar olarak görülür; sıradağ ortasındaki ova volkan ağzıdır. Yellowstone kalderası 50’ye 70 km boyutlarında dev bir kraterdir. Bunların altındaki 2 magma odasının üstte olanı yeryüzünden 5 km derinde, 12 km yükseklik, 90 km boy ve 40 km enindedir. Alttaki bundan 5-6 kat daha büyük olup 20 km. derindedir. Amerikalılar bu 2 magma odasındaki magmanın çoğunun sıvı değil katı halde olduğunu, dolayısıyla tehlike teşkil etmediğini söylese de sığ olan odanın (5 km derin) üzerindeki basınç bir patlama ile kaldırılırsa ne olacağını kim bilebilir? Magma basınç kalkınca hareketlenebilir. Ve Rus füzesinin hedefi bu sığ magma odasıdır.
Konu doğrudan sorulduğunda (“bir nükleer füze Yellowstone’u vursa yanardağ püskürebilir mi?” gibi) çok muğlak ve yüzeysel bilgiler veren ChatGPT’yi, iyi bir cevap almak için teşvik ve yönlendirme gerekir. Onun için biz de soruyu şöyle sorduk:
5 km kalınlığında bir granit duvarda 500 m çapında bir delik açmak için kaç ton TNT patlayıcı gerekir?
ChatGPT yaptığı hesaplar sonucu yaklaşık 8 megaton TNT gerekeceğini buldu. Hesaplarında patlama enerjisinin %99’unun boşa gideceğini ve yalnız %1’inin etkili olacağını temel aldı. 8 Megaton aynı zamanda kullanılacak nükleer bombanın gücüdür.
Rusya’nın elinde bu güçte nükleer silah var mı? Daha önce Fikir Coğrafyası’ndaki bir başka makalemizde ele aldığımız bu konuyu oradan alıntılayalım:
“30 Ekim 1961'de Sovyetler Birliği, Novaya Zemlya adlı Kuzey Buz Denizi'ndeki ıssız takımadalar üzerinde tarihin o devre ve bugüne dek gördüğü en dehşetli silahı ateşledi. Kod adı "AN602" olan, Batı kaynaklarında ise "Çar bomba" (Tsar bomba) lakabı takılan bu termonükleer silah 50 megaton (50 milyon ton TNT patlayıcısına denk) güçte idi. Karşılaştırma için, 2. Dünya Savaşı sonu Hiroşima'ya atılan atom bombası 15 kiloton gücünde idi, yani "Çar Bomba" böyle 3000 bombanın gücünden daha fazla kudrette idi. Dev patlama orta çaplı bir depreme yolaçtı, sesi ve ışığı 1000 kilometre ötedeki şehirlerden de farkedildi. Ve böylece milisaniyeler içinde 2. Dünya Savaşı'nın 6 yılı boyunca tüm cephelerinde harcanmış toplam cephanenin 10 katı gücünde yıkıcı enerji serbest kaldı..”
Yani evet, var ve daha fazlası da var!.
Eğer 500 m çapında bir baca atom bombası ile uçurularak açılırsa ve magma odasına ulaşılırsa püsküren lavlar nedeniyle odada ve lav kanallarıyla bağlantılı olduğu diğer oda/odalarda basınç birden düşecek ve sonuçta kaldera tabanı tamamen odaların içine çökerek, kilometreler çapındaki ağız açılacak, canavar uyanacaktır. En azından bilim adamlarının bir kaldera püskürmesindeki olaylar serisini analiz eden raporları böyle..
Bu ve benzeri bilimsel verilerden kalkarak 2005 yılında çevrilmiş bir “doku – drama” (belgesel-konulu film) olan ve BBC’de gösterilen “Supervolcano” (Süper Volkan), Yellowstone’da (nükleer nedenli değil) doğal bir süper volkan püskürmesinde olacakları, bilimsel gerçeklere mümkün olduğunca sadık kalarak canlandırmaya çalışır. Film YouTube’da (İngilizce) izlenebilir. Püskürme yüzlerce km kare arazideki tüm yerleşim yerlerini yok ederken yükselen kül bulutları tüm Kuzey Amerika kıtasının üzerini örter ve güneşle irtibatını keser. Gökten sürekli yağmakta olan volkanik küller nedeniyle tüm kıta 50 cm kalınlıkta bir kül örtüsüyle kaplanır, oluşan sürekli gece ve kış soğuğu 1-2 yıl devam ederek kıtada hayatı imkansız hale getirir. Tabi ortada ABD adında bir ülke de kalmaz. Felaketten kurtulanlar bir avuç zavallı hasta, aç ve yaralıdır.
Bir nükleer savaş çıkar mı, ve Rusya “tek vuruşla” tüm ABD’yi yok edecek böyle bir silahı dener mi? Ve tabi ABD’den topyekün bir “nükleer intikam” saldırısına maruz kalır mı?
Umarım hiç öğrenmek zorunda kalmayız.
KAYNAKLAR:
- How many people visit Yellowstone each year? (2023), https://roadgenius.com/statistics/tourism/usa/yellowstone-national-park
- How Human Beings Almost Vanished From Earth In 70,000 B.C., https://www.npr.org/sections/krulwich/2012/10/22/163397584/how-human-beings-almost-vanished-from-earth-in-70-000-b-c
- Yellowstone Caldera, https://en.wikipedia.org/wiki/Yellowstone_Caldera
- Russia State TV Discusses Nuclear Strike on Yellowstone Volcano. Şubat 23, 2023, Newsweek, https://www.newsweek.com/russia-state-tv-discusses-nuclear-strike-yellowstone-volcano-1783485
- Russian Pundit's Idea of Nuking Yellowstone Volcano Wouldn't Work Published Feb 24, 2023, Newsweek, https://www.newsweek.com/could-nuclear-bomb-cause-yellowstone-erupt-1783679
- ChatGPT, Nuke Yellowstone, https://chatgpt.com/share/6756a422-eff0-8012-be82-97f299e7d41d
- How big is the magma chamber under Yellowstone?, USGS,
https://www.usgs.gov/faqs/how-big-magma-chamber-under-yellowstone
- Yellowstone Caldera, Encylopedia Brittanica, https://www.britannica.com/place/Yellowstone-Caldera
- Degassing during quiescence as a trigger of magma ascent and volcanic eruptions
Társilo Girona, Fidel Costa & Gerald Schubert
Scientific Reports volume 5, Article number: 18212 (2015),
https://www.nature.com/articles/srep18212
- Altay Ünaltay, Ukrayna-Rusya Çatışması ve Sınırlı Nükleer Harp, Fikir Coğrafyası, https://fikircografyasi.com/makale/ukrayna-rusya-catismasi-ve-sinirli-nukleer-harp
- Supervolcano (film), Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Supervolcano_(film)
- BBC Supervolcano 2004, YouTube, https://www.youtube.com/watch?v=3nkHiMzErO4
Yeni yorum ekle