DIŞ POLİTİKA

Gölge yönetimlerin domino ettiği bölge ülkeleri, her dönemde bir süper gücün dümenine girmişlerdir. Dolayısıyla Orta Doğu için yakın gelecekte bağımsız ve demokratik bir yönetim kadrosu öngöremiyorsak bile, bölgeye daha az zararı dokunacak yönetimler lehine tavır alma ahlakına sahip olmalıyız. Bu noktada Putin yönetimi, olabilecek en yanlış tercihe yönelmiş ve tartışmasız kanlı bir diktatör olan Esed’in safında yer almıştır, buna cesaret ederken de önceki vukuatları karşısında, özelde AB(D)’nin genelde de dünyanın kayıtsızlığından ilham almıştır. Kısaca, Rusya’nın Suriye özelinde kurduğu iktidar, onu bölgede muktedir kılacak mı bilinmez, lakin İngiltere’nin ABD eliyle bölgede kurduğu düzenin (1916-Sykes Picot) 100. yılına girmişken, küresel güçlerin hegemonyalarını tahkim etmek adına bölgenin yapısını tekrar belirledikleri bir vakıadır.

Yaygın kanaatin aksine İran öteden beri Şiilerin çoğunlukta olduğu bir devlet değildir. Çeşitli iç karışıklıklardan sonra çok genç yaşta Safevi devletini kuran Şah İsmail, koyu bir Şii olarak Anadolu’yu gözüne kestirmişti. Kendisi de bir Türk ya da Azeri olan Şah, Şii inancını yaymak maksadıyla ülkesindeki halk kesimlerini ağır baskı altına almıştır. Anadolu’da da faaliyetler yürüterek burada çeşitli toplumsal sonuçları olan isyanlar çıkartmış, ancak Yavuz Sultan Selim’in basireti istediği sonucu almasına engel olmuştur.

“İran ve Türkler” denildiğinde çoğu kişinin aklına aktüel siyasi meseleler gelecektir. Şii jeopolitiğine dayanarak bugünlerde Ortadoğu bölgesinde etkinliğini artırmaya çalışan İran’ın bizim siyasi ve iktisadi menfaatlerimize dokunan tutumları gibi… Veya İran nüfusunun mühim bir kısmını oluşturan ana dili Türkçe olan topluluklar akla gelebilir. 1979’daki İran devriminden itibaren bir kısım Amerikalı uzmanların ve Türkiye’deki bazı milliyetçi grupların ümitle “ayağa kalkmalarını” bekledikleri topluluklar…

İran bu tutumunu Rus desteğiyle Azerbaycan’ı işgal eden Ermenistan’ı destekleyerek devam ettirdi. Buna karşılık ABD, Irak’taki iktidarı İran yanlısı Nuri Maliki’ye teslim ederek ödüllendirdi, İran’ı. Bütün bu gelişmeler İran’ın dış politikada mezheplerüstü islami bir politika değil, ulus devlet politikası izlediğini gösteriyordu. Ama bu politikada mezhepçi işaretler çok açık değildi.

Lozan Anlaşmasından sonra 1926 yılında imzalanan Ankara Anlaşmasıyla tamamı Türkmenlerden oluşan Kerkük, kayıtsız ve şartsız İngilizlerin mandasında bulunan Irak Krallığı’na bırakılmıştır. Hep Sünni Araplar tarafından kurulan Bağdat Hükümetleri, Türkiye yanlısı oldukları bahanesiyle bir taraftan Türkmenleri dışlamışlar diğer taraftan da Kerkük, Tuzhurmatu ve Telafer gibi önemli şehirlerini Araplaştırmaya çalışmışlardır.