ÜSKÜP NOTLARI

Nasıl ki terör modern bir fenomen olarak karşımızda duruyorsa, sömürgecilik, keyfi yorumlama, bilginin avamileşmesi şeklinde tezahür eden ideoloji ve ötekileştirmenin izdüşümü oryantalizm de modern fenomenlerdir ve modernizm ile moderniteyle iltisaklıdır.  Buna Haçlı Seferleri’nin, kutsal savaşın ve kavramdışı yorumlanan cihadın eskatolojik tefsiri de dahildir. 

Merhum. Arapça ve Osmanlıcaya vakıf biriydi. Daha önce aynı görevde bulunan hocası Fettah Efendi gibi, onun bu kabiliyetini keşfetmede gecikmeyen Makedonya Milli Tarih Enstitüsü ve Devlet Arşivi'ne 1961 yılında Osmanlıca ve Arapça uzmanı olarak göreve tayin olundu. Bu dönemde Osmanlı Devletine ait resmi evrakı okumak ve Makedoncaya tercüme etme konusunda büyük emeği geçmiş olan Hafız Mustafa Efendi, kendi isteği üzerine 1 967yılında görevden istifa emiştir. Her gün, devlet dairesi olan işine, sarığını çıkarmadan giden Hafız Mustafa Efendi, titiz ve dürüst çalımasıyla bir çok Makedon araştırmacı ve akademisyene örnek olmuştur. Arşiv ve Estitü'deki bir çok Osmanlı evrakının gün yüzüne çıkarılması ile Türkçe ve Makedoncaya tercüme ve tasnifinde onun imzasını görmek mümkündür. Dolayısıyla, Makedonya Arşivi ve bilim çevresi, başta daha önce bu görevde bulunmuş olan hocası Fettah Efendiye ve Hafız Mustafa Efendiye çok şey borçludur.

Özellikle müslüman kadınlara farz olan örtünme emrinin Kur'ân'ın emri olmadığını müslüman halka söylemesi konusunda rejim tarafından zorlama yapılmış, yeri geldiğinde fiziki ve psikolojik baskılar da yapılmıştır. O, buna hep karşı gelmiş ve dinin emirlerini savunmuştur. Ferace/başörtüsü yasağının olduğu baskıcı sosyalist/komünist rejim döneminde diğer Üsküplü İslam alimleri ile birlikte bu yasağa karşı gelmiş, bunun sonucunda 20 yılı aşkın eşini ve kızlarını sokağa çıkartmamıştır. Bu yüzden de ölene kadar, devletin verdiği sosyal yardımları ve emekli maaşını kabul etmemiştir.

Üsküb şehri, alimleriyle, şairleriyle, edibleriyle, üstadlarıyla, medrese ve mektepleriyle meşhur olan bir Osmanlı şehri. Üsküp, Veysi Efendi'nin, Şair Aşık Çelebi'nin, İshak Çelebi'nin, Valihilnin, Atâullah Efendi'nin, Yahya Kemal'in, Fettâh Efendi'nin, Hasan Efendi'nin doğup büyüdükleri şehridir. Üsküb, İshakiye, Meddâh, İsa Bey, Mustafa Paşa, Yahya Paşa, Mehmed Paşa gibi ilim kaynağı olan medrese ve mekteplerin diyarıdır aynı zamanda. 20. asrın ikinci çeyreğinde Üsküb'ün en meşhur medresesi olan Meddah Medresesi, mezun ettiği öğrenciler, uzun yıllar Üsküb ve civarında, hatta eski Yugoslavya topraklarının bir çok bölgesinde dini alanda iz bırakan alimlerin yetiştiği bir medresedir.  Üç nesil öğrenci mezun eden bu medresenin oluşturduğu İslami atmosferin hala bugün bile bu topraklarda hissedilir olduğuna yerlisi, yabancısı herkes buna şahittir.

Raporda ayrıca, Müslümanlara yönelik yapılan haksızlıklardan da özellikle Osmanlı Devleti’nin buralardan ayrılmasından sonra uygulamaya konulan Agrar Reformu (toprak kanunu) ile Türklerin ve tüm Müslümanların torpaklarının ve mallarının ellerinden alınması, bunun sonucunda da bu toprakları terkedip buralardan göç etmek zorunda bırakılmalarından bahsedilmektedir. Devlet okullarındaki din derslerinin eksikliği ve yetersizliği ile resmi devlet okullarına çocukların ve ailelerinin ilgisizliği de vurgulanmakadır. Türklerin ve diğer Müslüman ahalinin anadillerinde eğitim haklarının Sırplar tarafından verilmemesi, bu olumsuz durumun oluşmasına neden olan en önemli hususlardan biridir. Raporun devamında, tüm zorluklara rağmen Müslüman ahalide birlik ve beraberlik ruhunun devam ettiğine, milli ve manevi değerlere bağlılıklarının sürdüğüne de temas edilmektedir.

Makedonya siyaseti 2001’deki iç çatışma sonrası en karmaşık dönemini yaşıyor. Ana muhalefet partisi Makedonya Sosyal Demokratlar Birliği (SDSM) Genel Başkanı Zoran Zaev’in 9 Şubat 2015 tarihinde ilk “bomba” açıklama ile başlayan süreç, Prjino görüşmeleri ve anlaşmasıyla devam etti. Gelinen noktada ise siyasilerin aralarında sorunları aşamayacağından hareketle halkın devreye girmesi istendi. Seçim tarihi ilk başta 24 Nisan olarak belirlendi; fakat Prjino anlaşmasının yükümlülüklerinin yerine getirilmediği gerekçesiyle muhalefet kanadı ve AB’nin de çabalarıyla seçim 5 Haziran’a ertelendi. 5 Haziran’da halk sahne alıp Makedonya siyasetinin yönünü çizecek.

Hafız Bekir Sadak Hoca, Zagrep’te eğitimine devam ederken, baskıcı rejimin zoruyla ailesi 1955 yılında İstanbul’a taşınır. 12 Mart 1957 yılında Hafız Bekir ve hanımı Türkiye’ye gelme fırsatı bulur ve İstanbul’a taşınır. İstanbul’a taşınması, onun gönlünde derin fırtınalar estirmiştir. Bekir Hoca’nın “vatana kavuşmanın sevincinden ziyade, beş yüz sene bizim olan, beni doğurup yoğuran toprakların bağrından kopuşumun acısını hissediyordum” diye ifade ettiği bu günlerden, yani Türkiye’deki yıllarından, pişman ve şikayetçi değildi. Buna rağmen hayatının en acı ve unutulmaz hatırası nedir diye sorulduğunda, onun yüreğindeki memleket sevdasını dile getirecek nitelikte bir cevaptır: “doğup büyüdüğüm yerlerden kopup ayrılmamdır!”. Bir ara İstanbul’a göç etmeden önce Üsküp’e, hocası Fettah Efendi’yi ziyarete gelir. Fettah Efendi, Üsküp’ü bırakıp İstanabul’a gitmemesi gerektiğini söylese de talebesi Hafız Bekir’i fikrinden döndürememiştir.

Yücelciler kısa sürede önemli faaliyetlere imza attılar. Makedonya topraklarında Latin alfabesiyle yayınlanan ilk Türkçe gazete olan “Birlik” gazetesi 23 Aralık 1944 yılında çıkarılır. İlk 4 sayısı Yücelciler tarafından çıkarılan gazete daha sonra devlet eliyle çıkmaya devam eder. Üsküp radyosunda ilk Türkçe yayın Yücelciler tarafından düzenlenir. Birçoğunun öğretmen olması hasebiyle gelişim ve değişimin eğitimden geçtiğini biliyor, birçok öğretmen yetiştirdikleri “Türk öğretmen kursları” düzenliyorlardı. Yine eğitimle ilgili ilk ders kitabı “sevimli kıraat” başlıklı okuma kitabını hazırladılar. Cezaevinde tutuklu bulundukları süre içinde bile hizmeti bırakmamış, Üsküp Türk Tiyatrosu için tiyatro eserlerini Türkçe’ye çevirmiş (Branislav Nusiç’in “şüpheli şahıs” oyunu), Türkçe – Makedonca, Makedonca - Türkçe sözlük çalışmaları yapmışlardır. Bütün bu saydığımız (ve sayamadığımız) çalışmaların birkaç yıl içinde yapıldığının altını çizmek istiyorum. Onlar onca baskının altında eğitime büyük önem verirken Bizler bugün meclise, bakanlıklara, müdürlüklere, kamuya onlarca yüzlerce adam yerleştirmemize rağmen liselerde fizik dersini Türkçe anlatacak bir kişi dahi yetiştiremedik!

Metin İzeti, doktorasını 2003 yılında Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler alanında ‘’Balkanlarda 17. Ve 18.yüzyillarda Tasavvuf Akımları’’ konusunda tamamladı. Şu anda Kalkandelen Devlet Üniversitesinde Sanat Felsefesi ve İslam Estetiği dersleri vermektedir.  Makedonya’da çıkan SHENJA  Dergisi’nde  yazıları yayınlanmaktadır. Arnavutça ve Makedonca yayınlanan birçok kitaptan başka bir de “Balkanlarda Tasavvuf” kitabı Türkçe yayınlanmıştır. Kalkandelen’deki “Throni” Vakfının kurucu ve yöneticisidir. Kendisiyle Balkanlarda tasavvufun dünü-bugünü, tasavvufun anlamı ve Türkiye'nin Balkanlardaki varlığı üzerine konuştuk.