Ex Oriente Virus (*)

Birkez daha Çin'den çıkan yeni bir grip virüsü Dünya gündemine yeni "felaket senaryoları" ile birlikte oturdu. 2002-2003 SARS virüsü salgını da Çin'den çıkmış, hayli korku uyandırmıştı. Yeni virüsün çıktığı Çin'in Wuhan kentinde "yarasa çorbasının çok sevildiği" haberleri, Çin pazarlarında domuz ve yarasa etinin birlikte satıldığı ve/veya canlı yarasa ve domuzların çiftliklerde temas ettiği iddia ve haberleri, Çinlilerin "ne bulursa yediği - pisboğazlığın sonu budur" esprileriyle birleşti; ortaya sureta 2011'de çevrilen Hollywood felaket filmi "Salgın" (Contagion) kehanetlerini doğrular bir tablo çıktı: Bu filmde de çok tehlikeli bir grip virüsü Çin'de biryerde domuzlar ve yarasaların teması ile çıkıyor, Dünya çapında salgın yaparak sayısız insanı öldürüyordu. Daha önce de benzeri Hollywood kehanetleri gerçek olmuş (örn. "Komplo Teorisi" - Conspiracy Theory), sonunda "gerçek hayat Hollywood filmlerini takip eder" diye bir söz de ortaya çıkmıştı.

Hollywood felaket filmleri (Contagion, Resident Evil vs.) ne derece karanlık tablolar çizse ve ne derece toplumun bilinçaltı korkularını kaşısa da, bugün Çin'de ortaya çıkan salgının gerçeklerinin o korkuları beslemeye yetmediği görünüyor: Çin'de açıklanan ölüm sayısı 633 (6.2.2020 tarihi itibariyle). Ünlü SARS gribi ise 349 ölüme neden olmuştu. Tüm dünyaya yayılan bu salgının şu an için Çin dışında yolaçtığı ölüm ise: 2. Bizce bu rakamlar "çok tehlikeli bir salgın" ile karşıkarşıya olduğumuz haberini tekrar düşünmemizi gerektiriyor.

Dünya Sağlık Örgütü birkaç günlük tereddütten sonra salgın alarmı verdi. Öte yandan bilinmeli ki, sağlık kayıtlarının son derece düzgün tutulduğu Almanya'da her kış 20.000 kişi grip ve yolaçtığı ikincil hastalıklar nedeniyle ölmektedir! Gripin yaşlılar ve bebekler gibi vücut direnci düşük kişilerde zatürriyeye yol açarak ölüm getirdiği uzun süredir bilinen yerleşik bir gerçektir. Neden Almanya'daki yıllık 20.000 grip ölümünün Dünya Sağlık Örgütü'nü alarm vermeye sevketmediği ise bir sırdır. Karşılaştırmak için söylemeli ki, Almanya 80 milyon nüfusludur; Çin'in nüfusu ise 1.3 milyar, başka ifadeyle 1300 milyondur. Almanya'nın her yıl uğradığı çapta ve normal kabul edilen bir grip salgını (nüfus oranları kıyasıyla) Çin'de her yıl düzenli olarak 325.000 kişiyi öldürmelidir. Ancak bunun ötesinde ölümler alışılmadık derecede tehlikeli bir salgın kabul edilebilir. Birkaçyüz ölümden tehlikeli salgın sonucu çıkarmak için vakit henüz erken gibi. Sonuçta Çin, salgının çıktığı Wuhan şehri ve komşu şehirlerini (60 milyon nüfus) karantinaya aldığı gibi, kendi de dünyaca karantinaya alındı. Çin'e seferler durdu. Ticaret ciddi oranda aksadı, Çin bundan hatırı sayılır maddi zarara uğradı. Tüm dünyada çok tartışılan "bunun Çin'e karşı bir komplo olduğu, salgının kasten olduğundan kötü gösterilip panik yayıldığı, bu yolla Çin ekonomisinin çökertilmek istendiği" tartışmalarına ise biz burada girmiyoruz.

Grip salgınlarının toplumsal şuuraltında korkuya yol açmasının bir nedeni de 1917-1918 yıllarında yaşanmış olan ünlü "İspanyol gribi" salgınıdır. Elde net istatistik bulunmamasına rağmen o dönemde salgının 30 - 70 milyon kişiyi öldürdüğü sanılıyor. Ortaçağların veba salgınlarıyla kıyaslanabilecek bu derece korkunç bir kırım daha sonra görülmedi. İspanyol gribi ile ilgili bu rakamları doğru kabul edersek, bu kadar çok ölümü izah için o dönemin başka özelliklerini de dikkate almak gerekiyor: Salgın Avrupa kıtasında patladığında 3 yıldır 1. Dünya Savaşı devam ediyordu. Gerek her milletten askerler, gerekse de siviller sağlık şartları açısından kötü durumda idiler: Cephe şartları, hele de dondurucu bir kışta bünyesi sağlam olmayan bir asker için epeyi zorlayıcı olduğu gibi, savaş nedeniyle altyapısı çökmüş şehirler, yiyecek - giyecek kıtlığı, genel durum düşüklüğü, kötü barınma koşulları vs. sivil halkın sağlığını da yeterince zorluyordu. Grip salgını bu şartlar altında yayıldı. Ve tabi kolay kurban aldı.

Biraz da "katil grip" (killer flu) salgınları neden çıkar, o konuda genel bilgi verelim:

"Virüs stratejisi" diyebileceğimiz bir "oyunun kuralları" içinde virüsler yayılır ve enfekte eder. Bunu açıklamak için şöyle bir farklı örnek vereyim: Maliye mükelleflerden ençok vergi almak için belli bir oran koymalıdır.. Çok düşük oranda herkes vergi öder, ama yeterli yekün toplayamazsınız.. Çok yüksek oranda yakaladığınız vatandaştan iyi vergi alırsınız, ama herkes vergiden kaçmaya başlar, devletin vergi geliri gene düşüşe geçer.. Bunun gibi çok yavaş enfekte eden virüs daha yayılamadan konağın bağışıklık sistemine yakalanıp yok edilir.. Çok hızlı yayılan virüs konakta ağır hastalık tablosu ve ölüm oluşturunca yine fazla yayılamaz (yüksek oranlı vergi gibi).. İdeal yayılma hızı hem konağın bağışıklık tepkisinden yeteri süre kaçabilecek, hem de konağı öldürmeyip yeterli süre enfeksiyonda yaşatarak başkalarına hastalığı bulaştıracak şekilde olmalıdır. Bu da aşağı yukarı alıştığımız şiddette "geleneksel" gribe denk gelir..

Ancak konak dirençleri kuvvet ve belirli virüs türlerine özel direnç açısından yıldan yıla değişir, çünkü geçirdiğimiz her gripin mikrobuna ömür boyu bağışıklık kazanırız. Ne var ki grip virüsü her yıl mutasyona uğrar ve "kılık değiştirerek" farklı bir mikrop gibi bünyemize girer. Eğer gribin bu özelliği olmasaydı, bir kere geçirilen ve ömür boyu bağışıklık nedeniyle bir daha tekrarlamayan kabakulak, suçiçeçiği vb. gibi bir çocukluk çağı hastalığı olurdu. Ama o bizi her yıl hasta ediyor. Bunu "kılık değiştirerek" yapıyor. Bazı yıllar bu kılık değiştirme çok başarılıdır, bazı yıllar o kadar iyi değildir, o zaman konak bağışıklık hücreleri kısa sürede mikrobu tanıyarak yok eder. Anlayacağınız dinamik bir denge durumu vardır. Virüs bir yandan da buna enfeksiyon hızını artırıp-azaltarak tepki verir.. Bu artış- azalış doğal seleksiyon yoluyla otomatik olur, yani sürekli konak tepkisinden biraz daha hızlı çoğalabilen virüs türleri yaşar.. Virüsler bu ayar değişimini (tıpkı "kılık değiştirme" gibi) mutasyon yoluyla yaptıklarından ve bunlar da rastgele süreçler olduğundan bazan kantarın topuzu kaçar, ortaya "katil grip" türleri çıkar.. Ama bunlar yayılma konusunda (yukarıdaki aşırı vergi örneği) orta ayar giden kardeşlerine göre daha başarısızdır. Onun için birden patlar, birden kaybolurlar.. 1917`de ortaya çıkan, 30 milyonun ölümüne neden olduğu söylenen ünlü "İspanyol gribinin" geldiği gibi kaybolması, bir daha ortaya çıkmaması bu yüzdendir.. Gerçek bir grip aşısı bulunana dek konak (insan, hayvan) ile grip virüsü arasındaki bu tut-kaç oyunu sürüp gidecektir. Ölümcül salgınlar görünecek, ama bunlar yayılamadan yok olacak, grip gene sair yıllar ortalama bir rahatsızlık olarak seyrini sürdürecektir..

Son olarak önlemlerden bahsedelim: Griple ilgili genel sağlık önerilerine uyun. Bizim fazladan önerimiz şunlar:

- Günde 3 gram C vitamini alın. Bazı kişilerde bu miktar barsakları bozabilir. O zaman rahatsızlık vermeyecek dereceye dek tedricen dozu indirin.

- D vitamini alın. Gribe D vitamininin faydalı olduğu Kanadalı doktorların buluşudur. Eczanelerde satılan "bütün kışa yeterli 1 ampul" dedikleri D vitamini yeterlidir. D vitaminini hergün içmeye gerek yoktur, çünkü vücut onu depolar ve aylarca saklar.

- İmkanınız varsa bir katı meyva sıkacağı alın. Hergün mevsim meyvaları + havuç + şalgam vs. ne bulursanız. 1 büyük bardak sıkın için. Kabaca ihtimalle %50 hiç grip geçirmezsiniz, %50 grip daha hafif geçer.

Not: sıktığınız meyva suyunu 2 saatte tüketin, yoksa içindeki faydalı maddeler (flavonlar) ölmeye başlar..

Herkese sağlıklı günler dilerim.

(*) "Virüs doğudan gelir". Roma özdeyişi "Ex Oriente Lux" (Işık doğudan gelir) sözüne nazire.

Kaynaklar:

- Deutsche Welle, NEWS Coronavirus death toll overtakes SARS epidemic, https://www.dw.com/en/coronavirus-death-toll-overtakes-sars-epidemic/a-…

- Global Review, Corona virus and the spirit of Wuhan, https://www.global-review.info/2020/01/29/corona-virus-and-the-spirit-o…

- Worldometer, Wuhan Coronavirus Outbreak, https://www.worldometers.info/coronavirus