DÜŞÜNCE

İsmet Özel’in demode, anlamsız, tutarsız, insicamsız, her taraflarından çeşitli kompleksler ve bunları tevil çabaları sızan fikirleri bu ülkenin dindarlarını lüzumundan fazla meşgul etti.

Eğer küresel ısınma doğal bir olaysa, ne yaparsanız yapın engelleyemezsiniz. Eğer ısınma insan kaynaklı ve atmosfere salınan sera gazlarından (başlıcası CO2) kaynaklanıyorsa eldeki imkanlar ile bu sera gazı salınımına engel olamazsınız. Bunun için dünyayı sanayi öncesi çağa döndürmek gerekir ve bu durumda üretim ve kaynaklar halihazırdaki 8 milyar insanı beslemek, barındırmak ve barış içinde yaşatmak için yetmeyecektir. O zaman kıtlık, savaş ve kargaşa kaçınılmaz kaderimiz ve felaketimiz olacaktır.

Uluslararası alanda kiminle dalaşsak, zararlı çıkan taraf hep biz oluyoruz. Bence hakemler bize haksız yere kırmızı kart gösteriyorlar! Bir dalaşma sırasında ya da akabinde basında şöyle bir haberin çıktığını düşünsenize "Türkiye'ye laf eden Amerika sıkıntılı günler geçiriyor. TL hızla yükseliyor, dolar sürekli değer kaybediyor. Zam sağanağı Amerikan halkını bezdirdi...".

Toplumsal bellekte çağrışımları olumsuz olan ve anlamsızlığı, sistem içinde ne tür kayırmacılıklara, haksızlıklara yol verdiği aşikâr olan uygulamalara mesafe almak zorundayız. Şaibe oluşturan, karmaşık ilişkilere ve karanlık söylemlere alan açan uygulamalar yerine kimsenin itiraz edemeyeceği “nesnel ölçütler”e yaslanmış iş ve işlemler tesis etmek durumundayız. Bu tarz bir yönetsel performans günümüz dünyasının asgari beklentisine dönüşmüş durumda. Hal bu iken mülakatı konuşmak, tartışmak başlı başına kabul edilmesi mümkün olmayan bir eksikliktir.

Rusya’nın bölgeyi kolaylıkla ABD’nin kontrolüne bırakması tabi ki beklenemez. Ermenistan sonuç olarak eski bir Sovyet ülkesi Rusya’nın burada hem politik hem de askeri anlamda büyük yatırımları var. Yani Rusya Ermenistan’dan, Ermenistan’a rağmen öyle kolay kolay vazgeçmeyecektir. Vazgeçmedi de. Son yaşanan krizde Rusya bölgedeki en büyük otorite olduğunu tekrar kanıtlanmış oldu. Fakat Rusya şu anda enerjisinin çok büyük bir kısmını Ukrayna savaşına empoze ettiği için, bölgede keskin adımlar atması beklenmiyor. ABD de bu durumdan sonuna kadar yararlanmaya çalışıyor.

Ailen başarılı olman, arkadaşların yapmak istemediğin şeyleri yapman, sosyal medya da vücudundan nefret etmen için baskı yapıyor. Çok zor bir şey bu, iyi bir aileden gelen uyumlu bir çocuk olsan bile.

“Her insan hiç bilmediği ve zerre-i miktar kadar aidiyet duymadığı atalarının ruhuna esirdir” diye not düştü defterine. Muhtemelen İbn-i Haldun’un “asabiye aslına rücu eder” sözünden etkilendiğini düşünmemişti bile.

İster küresel ısınmayı doğal ve insan dışında bir olay kabul edelim, ister insan eliyle oluşan, ama bugünkü imkanlarla engelleyemeyeceğimiz bir olay kabul edelim, beyhude ve hayali projelere kaynak harcayıp tüketmektense ısınmaya uyum için yatırım ve teknoloji daha akıllı tercihtir. 

Düşünmeyi kafayı üşütmenin eşiği olarak gören, ishal olmuş hindi curutmasına (kıpırtısız oturma) benzeterek düşünme halini hemen neşeli bir sıradanlığa tağyir etmeyi başlıca görev olarak tanımlamış bir toplumda böyleleri nasıl ortaya çıksın?

Maturidinin kader anlayışı düşünce tarihinin en çetrefil meselesinde, eylemlerinde insanın sorumluluğu konusunun izahında en makul, ikna edici çizgiyi temsil etmektedir. Bir yanda “her şey önceden yazılmış çizilmiş, ne yapsak boş, yazılan başa gelecek, ama yine de insan sorumlu, günahının hesabını verecek” demeye getiren, akla ziyan, hiç de ikna edici olmayan bir kader anlayışı; diğer yanda ise bu defa tam tersine “her şeyi insan yapar” diyen insanın gözle görülür zayıflıklarını, acziyetini, hiç de kendi tercihi olmayan olguları (dünyaya gelmesi, cinsiyeti, ana-babası, dünyaya gelişinin yeri ve zamanını kendisinin seçmemesi, beklenmedik gelişmeler, büyük doğal felaketler, hayatın sürprizleri, vs.) görmezden gelen mutlak özgür iradecilik. İkisi de gerçekçi değil, ikisi de ikna edici değil, ikisi de afaki; biri ifrat, diğeri tefrit; biri gerçeği pozitif yönde zorlarken, diğeri negatif yönde zorluyor. İşte bu çetrefil bulmacanın çözümünde Maturidi’nin sunduğu reçete bir ilaç gibidir: insan cüzi iradesiyle tercihte bulunur, Allah insanın tercih ettiği eylemi yaratır; tercihi insan yaptığı için de eyleminden sorumludur!