DÜŞÜNCE

Çocukluğumda hep rüyalarıma Ilgaz Dağı girerdi. Sonra başka dağlar rüyalarıma girdi ve başka dağlarla tanıştım. Bu yazıda Karadeniz’in zirvesi, Ilgaz’ın uzantısı ve kardeşi Kaçkarlar'a tırmanış hikayemi anlatacağım.

Aslında dikkat ederseniz 90’lardaki demokrasi karşıtı eleştirilerle, 2000’li yıllardaki eleştiriler tıpatıp aynıdır. Evvelden demokrasiyi eleştirip “Cahillerin alimleri yönettiği sisteme demokrasi denilir.” diyen “gericiler” ile bunları aforoz eden demokrasi havarilerinin “Dağdaki çobanın oyu ile profesörün oyu bir mi, demokrasi sadece sandık değildir” demesi aynı şeydir. Ağızlar değişir ama sözün muhtevası ikizdir. Muhatapların pozisyonu koltukla illiyeti bakımından değişmiş, aslında tek mevzunun güce sahip olma motivasyonu olduğu anlaşılmıştır. 90’larda demokrasiyi eleştirenler saltanatçılıkla itham edilirken günümüzde itham edenle edilen yer değiştirmiş, çobanla profesörün oyunun eşit olmaması gerektiğini iddia edenler evvelden saltanatçılıkla itham edilenler tarafından “elitist, aristokrasi yanlısı, seçkinci, jakoben” olmakla suçlanmıştır.

Hiç bir değişim geçirmeden, işleyişimizi ve alışkanlıklarımızı, zihniyetimizi ve anlayışımızı sürdürerek sıra dışı şeylerin yaşanacağını hayal edemeyiz.

Afrikalı artık eski Afrikalı değil. Küllerinden doğan yeni bir Afrikalı nesil görüyoruz. Bir tarafta atalarının malları ve zenginlikleriyle kurulmuş Avrupa’dan pay isteyenler, diğer tarafta bizzat kendi zenginlikleriyle kurulan lüks şehirlerde efendi olmayı hayal edenler. Sömürgeci için lanetin kara ayak sesleri her yerden duyuluyor artık. Afrika yüzlerce yıllık sömürülmüşlüğüne rağmen bugün bile bütün sömürgecileri satın alabilecek bir zenginliğe sahip. Sömürgeci bunun farkında ve bu yüzden özür veya kabul peşinde şirinlik yapıyor. Afrikalının bu farkındalığı efendi olma yolundaki ilk kapıyı açtı.

Güvenlik/özgürlük çelişkisini bu şekilde çözmenin garantisi ise insanları güvenlikleri ile ilgili tehditle mütemadiyen yüz yüze bırakmak, olası ve muhtemel tehdit algısını sürekli harlamak ve onları yüksek gerilim hattında zayıf parmakları ile tutunmaya çalışan tedirgin güvercinler haline getirmektir. Tehdit ne kadar yakın ve büyük olursa yönetsel zafiyetler, yanlış karar ve uygulamalar, beceriksizlikler ve iş bilmezlikler, yolsuzluklar ve adaletsizlikler de o kadar gündeme gelmelerine tenezzül edilmeyen teferruatlar haline gelecektir.

Toplumumuzda sıkça rastladığımız; ebeveynlerin kendilerini çocuklarının mutluluklarına adamaları, kendi göremediklerini onlara göstermek, kendilerinin yaşayamadıklarını onlara yaşatmak, kendi sahip olamadıklarını onlara sunmak ve nihayetinde onları mutlu çocuklar olarak yetiştirmek arzusu, her istediklerini almak, her istediklerini yapmak, önlerine çıkan her engeli çocukları için aşmak, onları aslan, kaplan, prens, prenses olduklarına ikna etmek nihayetinde kötü sonuçlar doğurur. Mutlu olmak için büyütülen çocukların; sıkılan, hevesi geçen, yaşamak için bir anlam bulamayan, ilk zorlukta yılan, özgüven sorunu yaşayan, kıskanç, şımarık, bencil bireylere dönüştüklerini görüyoruz.

Senelerce hapis yatmış, adı pek çok şiddet hadisesine karışmış bir suç örgütü lideri olan Sedat Peker’in videoları halktan inanılmaz bir ilgi görüyor. Yaptığı ifşaatlar dilden dile dolaşıyor, sosyal medya gündemini belirliyor. Tarihte otoriteye baş kaldıran “eşkıya” figürlerinden çokça var ama bu tiplerden bazılarının halktan teveccüh görüp birer kahramanına dönüşmeleri, özel ilgiyi hak eden sosyolojik bir fenomen.

Benlik inşasına yönelen insan yaşamda iradenin ve eşsizliğin değerini yüceltirken, kimlik ve grupla varoluşu tercih eden insan ise birlikteliği ve aidiyeti önemser. Benlik ile toplum arasındaki tüm gerilime rağmen gerçekte kültürün sunduğu dil ve anlam dünyasının dışına taşan bir seçim bulunmaz. Bir değerden başka bir değere, bir anlamdan başka bir anlama geçişin imkanı ancak verili bir dil ve gelenek dünyasında sözkonusudur. Bu durum yine de içine doğduğumuz muhitin kaderine ve ufuklarına umutsuzca sıkışıp kalmayı ifade etmez. Muhtemel farklılıkları ve bireysel varoluşları keşfetme ve seçme ihtimali daima te’dip ve terbiye edilmiş bir dil dünyası içinden konuşmayı gerektirir.

Harcanabilir yetimler kavramı; her türlü gayrimeşru işlerin bu yetimlere, vaz geçilebilir ya da harcanabilir fertlere yaptırılması TV’lerde yayınlanan dizilerde de yeni bir alan üretimine sebep oldu. Teşkilat dizisindeki yan karakterlerin bir uçak kazasında ölmüş gibi gösterilmeleri ile bir nevi aile bağlarından koparılmaları ve bu kişilerin başına gelebilecek herhangi bir olay durumunda inkâr edilebilir, yani vaz geçilebilir olmaları da sağlanması aslında iktidarın mevcut araçlar ile diğer bir deyişle hukukun ve kuvvetlerin meşru araçlarıyla halledilemeyen konularının olduğu gerçeğini gözler önüne seriyor.