DÜŞÜNCE

Her kültür onayladığı ahmaklıkları sürdürenleri ödüllendirip bu ahmaklıkları aşma çabası gösterenlerin davranışını sıradan ihlal ya da büyük ihanet girişimi olarak yaftalayıp genellikle göze alınamaz bedeller ödetmek tehdidiyle caydırıp imkansız girişimler haline getirir.

Rusya ise sadece ikamesi olan Çin’i dengeleyebileceğini değil, aynı zamanda bütün Avrasya coğrafyasını kontrol edebileceğini göstermeye çalışıyor. Kırım’ı ilhak etmekle böylesi bir düşünceyi ortaya koymaya kalktığında, Batı’nın nasıl bir tepki vereceğini ölçmüştü. Böylesi bir toprak ve insan hakları ihlali ise daha sonra kendilerince de kullanılabileceği düşüncesiyle Batı tarafından sükûnetle karşılandı. Diğer taraftan gazı alınmış bir Rusya’nın arzu edilen ortama çekilmesi için zaman kazanılmış oldu.

Soğuk savaş dönemi sonrası, kabul etmek gerekir ki nisbeten de olsa, farklı görüşlerden aydın ve sanatçının ortak platformlarda konuşma imkanı arttı. Ama soğuk savaş döneminin travmalarının toplumda açtığı derin fay hatlarının öyle kolayca kapanacağını söylemek zor. İdeolojik ve siyasal kırmızı çizgilerin şekillendirdiği  ortamın bir diyalog ortamına dönüşmesi zaman alacağa benziyor. Ama şu da bir gerçek ki Türkiye’nin geleceği, bu diyaloğun açacağı yeni kanallardan beslenecek.

Her ikisinin de sanırım en büyük talihsizlikleri bu coğrafya da doğup bu coğrafyanın farklı yönleri ve kimlikleriyle angaje olarak yetişmeleridir sanırım. Yazımın başında belirtiğim gibi kimseyi incitmek ya da aidiyetleri üzerinden hassasiyet üretmek istemiyorum. Ancak şu kesinki Fatma Girik’in ölümünde ortaya dökülen aşırı tepkilerin bir bölümü hâkim İslamcı kimliği ya da yönetimi yaralama arzusunun getirdiği bir fetiş duygu olsa gerek. “Söz Fato’da” ile dönemin İslamcı yahut dindarların kurduğu kuruluşlara baskınlar düzenleyerek ait olduğu ideolojik kampı göstermişti Fatma Girik. Bugün bu kamp, Fatma Girik’in ölümüyle hızlı bir şövalyesini kaybetmiş olabilir.

Türkiye'de dini cemaatlerle ilgili bir kriz yaşandığı ortadadır. Bu krizi "cemaatin sivilleşememe" problemi olarak ifade ediyorum. Aslında yaşıyor olduğumuz bu " cemaat krizi" sadece belli bir cemaatle ilişkili değil. Benzer öğreti, örgütlenme, amaç ve hedeflere sahip sivil olmayan bütün dini cemaatler için benzer bir krizi yaşıyor.

Bu güne kadar olduğu gibi, üç beş satırı aşan paylaşımları olduğu gibi, mesajı başı ya da en sonunda olmayan bu yazıyı da okuma. Zaten senin gibi bir faninin yazdığı üç beş cümle yığınından öğreneceğin ne olabilir ki? Hatta ciltlerce kitabı, ansiklopedi, dergi ve bilumum matbuatı sadece okusan, yetinmeyip hıfzetsen kendin için, insanlık için, evren için ne fayda sağlayabileceksin ki?

İnsan gerçekten bilmek isteseydi, bilginin ne olduğunu bilirdi, Ayrıca bilginin en önemli özelliği doğruluk olduğuna göre, “doğru bilgi”nin ne olduğu ve nasıl elde edilebileceği ile ilgili bir anlayışa sahip olurdu. İlk bakışta bunlara zaten sahip olduğu cevabı verilebilir gibi görünüyor. Ama biraz ayrıntılı düşünüldüğünde, insanın bilmeye çalışmadığı, sadece ikna olmaya çalıştığı açıkça görülebilir. İnsan bir bilginin doğruluğunu araştırmak yerine, kendisini tatmin eden bir bilgi(msi)yi tercih eder. Çünkü insan pragmatik bir varlıktır. Önemli olan işine yaramasıdır. Dolayısıyla insan doğru bilgiyi değil, işine gelen bilgiyi arar.

Sömürgeci şartlarını kendisinin oluşturduğu savaşlara giriyor. Ve bu savaşın kendince ahlaki temelleri ve kuralları var. Bu nedenle Türkiye öteki olarak ilan edilmeden önce, sözde centilmence bir tavırla hazırlık yapması için zaman verilecektir. Lakin Türkiye’nin böylesi bir mücadeleye en az sömürgeci kadar erken hazırlık yapmaya başlaması pek de planlanmış bir durum olmayabilir. SSCB’nin dağılmasıyla birlikte ortaya çıkan boşluktan zamanın Cumhurbaşkanı Turgut Özal istifade etmek istese de ömrü buna kâfi gelmedi.

Geçtiğimiz Pazar günü (30 Ocak 2022) Kuzey İrlanda'daki şiddet döneminin en karanlık günlerinden biri olarak kabul edilen Kanlı Pazar'ın 50. yıldönümüydü. Bu tarihi hadiseyi ve etkilerini hatırlamakta fayda var.

Peki kavramlaştırma sürecinde kavramsal bir puta dönüşen, muhtemel itirazlara karşı bir koruma kalkanı oluşturan bu evrensel değerler başlığı altında nelere rastlarız? Neyin evrensel değer olduğunu, neyin evrensel değer olmadığını nasıl anlarız? Evrensel değerler kaç tanedir? Değerlerin evrensel olup olmadığına kim karar verir, karar mercii neresidir? Bu sorulara net cevaplar vermek mümkün değildir. Bu sahada yapılmış bilim dünyasının geniş katılımı ile gerçekleşmiş bir bilimsel çalışma, konsensüs ya da taraflarca imza altına alınmış uluslararası bir anlaşması söz konusu değildir.